Komendanci Szczepu:

1971 – 1976: hm. Jerzy Klinik
1976 – 1979: pwd. Jolanta Strojek
1979 – 1982: hm. Aniela Dąbrowska
1982 – 2000: hm. Jerzy Klinik
2000 – 2008: phm. Maciej Duda
2008 – 2009: dh. Małgorzata Danielak
2009 – 2015: pwd. Ewa Lech
2015 – 2017: pwd. Joanna Derwisz
2017: pwd. Sara Zago

Z kart opracowanego przez hm Zbigniewa JAGLARZA i wydanego przez Szczep „Gwieździsty” opracowania „Prokocimskie Harcerstwo 1911 – 1986:

(…) 25 października 1964 roku na terenie ówczesnego 5 Liceum Ogólnokształcącego (przemianowanego później na XV LO) i Szkoły Podstawowej nr 116 mieszczących się w jednym budynku przy al. Dygasińskiego 15 dh pwd. Zbigniew JAGLARZ organizuje Szczep „Gwieździsty”.

W 1971 roku SP nr 116 została przeniesiona z budynku zajmowanego wspólnie z XV LO przy ul. Dygasińskiego 15 do nowo wybudowanego budynku na powstającym Osiedlu Na Kozłówce, przy ul. Spółdzielców 5.

W październiku 1971 roku ówczesny komendant hufca hm Stanisław SPÓLNIK po rozmowach z Komendantem Szczepu „Gwieździestego” hm Zbigniewem JAGLARZEM zwrócił się do hm Jerzego KLINIKA, aby założył nowy szczep przy SP nr 116 na bazie instruktorów i młodzieży, którzy przeszli do nowej szkoły.

3 listopada 1971 roku po wizycie hm Jerzego Klinika w dyrekcji Szkoły Podstawowej nr 116 rozpoczęło się tworzenie szczepu. Działały dwie drużyny: zuchowa prowadzona przez dh. Aleksandrę DZIĘGIEL i harcerek prowadzona przez dh. Krystynę STANEK. Phm. Jerzy KLINIK założył Drużynę Harcerzy. Drużyny nosiły numery 11, chusty w barwach Szczepu „Gwieździstego”: pomarańczowe ze szlaczkiem. Pod koniec 1971 roku w Szczepie działały 3 drużyny, w których skupionych było 62 członków. Takie były początki…

17 stycznia 1972 roku odbyło się uroczyste, pierwsze Przyrzeczenie w Szczepie, które złożyło 12 harcerek i harcerzy. W lutym 1972 roku Szczep wystąpił do Komendy Hufca o nadanie nazwy „CZWARTACY” zmiany numerów drużyn na 4, oraz o zezwolenie na noszenie bordowych chust z białym szlaczkiem (na pamiątkę, że Szczep wywodzi się ze Szczepu „Gwieździestego”), bordowych sztuc oraz bordowych beretów typu baskijskiego. Komenda Hufca wyraziła zgodę i w dniu 9 maja Szczep miał już imię, swoje numery i barwę.

Drużyny zuchowe i harcerskie wielokrotnie uczestniczyły we współzawodnictwie Głównej Kwatery ZHP o tytuł „Zuchowej Drużyny Mistrzowskiej” i „Harcerskich Drużyn Sztandarowych”. Szczep trzykrotnie uzyskał tytuł Szczepu Sztandarowego (ponad 50% Drużyn Szczepu uzyskało tytuły drużyn Mistrzowskich czy Sztandarowych). W nagrodę 15-osobowa reprezentacja Szczepu jako reprezentacja ZHP wzięła udział w obozie międzynarodowym w Czechosłowacji.

Nadszedł ważny dzień. 17 maja 1975 roku Szczep za swoją działalność został wyróżniony prawem posiadania sztandaru. Przepiękna uroczystość wręczenia sztandaru, ufundowanego przez Spółdzielczość Mieszkaniową, odbyła się w wypełnionej po brzegi Hali Korony.

W lutym 1988 roku dh Zbigniew ZACHARSKI (CEBULA) i Agata ZACHARSKA po zimowisku w Zwardoniu przechodzą z częścią harcerek i harcerzy Szczepu do Szkoły Podstawowej nr 55 przy ul. Dobczyckiej i zakładają Szczep „Kosmiczny”.Tak jak kiedyś Szczep ” Gwieździsty ” stał się bazą dla Szczepu Czwartacy”, tak w 1988 ” Czwartacy” wspomogli tworzenie się nowego Szczepu „Kosmicznego”

W roku 1991 po obozie stałym Szczepu, w którym wzięła udział młodzież ze Szkoły Podstawowej nr 117 na Osiedlu Prokocim Nowy, na prośbę Szczep „CZWARTACY” postanowił objąć swoją działalnością tę Szkołę. Do tworzenia Drużyn w SP 117 przeszli: dh Wojciech MAJERAN, który został z-cą Komendanta Szczepu d/s SP 117 i Drużynowym 4 Drużyny Harcerzy, oraz dh Marcin KOWALIK, który został drużynowym 4 Drużyny Harcerek.

Po trzech latach działalność Drużyn w SP 117 okrzepła i we wrześniu 1993 Drużyny te postanowiły założyć własny Szczep, który nazwali „Agrikola”, a Komendantem został dh phm Wojciech MAJERAN. To już drugi Szczep, którego bazę stanowił Szczep ” Czwartacy „.

W obecnym roku harcerskim (2016/2017) w szczepie działa gromada zuchowa, drużyna harcerska, drużyna starszo-harcerska i patrol wędrowniczy.

Bohater Szczepu

Szare Szeregi

(z opracowania Organizatorów Harcerskiego Rajdu „Arsenał” ’96)
    27 IX 1939 r. ZHP przechodzi do konspiracji. Zorganizowanie Głównej Kwatery powierza późniejszemu naczelnikowi, Florianowi Marciniakowi „Szaremu”, harcmistrzowi z Poznania. Tak wpominał on pierwszy okres działalności: „Przegrana Polski w kampanii wrześniowej… postawiła całe społeczeństwo, a tym samym harcerstwo, wobec zadania zorganizowania frontu walki podziemnej… Stanęliśmy do wykonania tego zadania jako jedni z pierwszych… Naczelnym postulatem programowym była walka… która przejawiała się w akcji bojkotu wszystkiego, co nam okupant przynosi, akcji krzepienia serc w myśl hasła: „upaść może naród wielki, ale zginąć tylko nikczemny”. Walka z owocem terroru: strachem. Propaganda zdrowego optymizmu, wiary i nadziei na lepsze jutro. Ponadto w szeregach rozpoczęła się akcja szkoleniowo-wojskowa…”

    Powstaje więc organizacja, która z czasem otrzymuje kryptonim „Szare Szeregi”. Składały się one z organizacji harcerzy i organiazacji harcerek. Powszechnie przyjęło się jednak odnosić nazwę „Szare Szeregi” tylko do organizacji harcerzy. Organizacja harcerek, która weszła do wojny z dobrze działającym Pogotowiem Wojennym Harcerek, używała kryptonimów „OH” – „Organizacja Harcerek”, „ZK” – „Związek Koniczyn”, a od 1943r. „BG” – „Bądź Gotów”.

    Sieć organizacyjna, szybko zbudowana na terenie całego kraju, na ogół odpowiadała przedwojennemu, wojewódzkiemu podziałowi na chorągwie. Główna Kwatera otrzymała kryptonim „Pasieka”, chorągwie – „Ule”, hufce – „Roje”, drużyny – „Rodziny”. Na czele „Szarych Szeregów” stał Naczelnik. Kolejnymi naczelnikami byli:

    Florian Marciniak , ps. „Jerzy Nowak”, „J. Krzemień”, „Szary” – (ur. 1915 r.) instruktor Chorągwii Wielkopolskiej, harcmistrz. Komendant wojennego Pogotowia Harcerzy w Poznaniu i w Warszawie, a od momentu przejścia ZHP do konspiracji – pierwszy Naczelnik Szarych Szeregów. Pełnił tę funkcję od 27 IX 1939 do momentu aresztowania 6 V 1943 r. Zginął w Gross-Rosen 20 II 1944 r.<

    Stanisław Broniewski , ps. „Orsza”, „Witold”, „K.Krzemień” – (ur. 1915 r.) instruktor Chorągwii Warszawskiej, harcmistrz. Do maja 1943 r. komendant Ula „Wisła”. Funkcję Naczelnika Szarych Szeregów pełnił od 12 V 1943r do upadku Powstania Warszawskiego i pójścia do niewoli 3 X 1944 r.

    Leon Marszałek , ps. „Adam”, „Jan” – (ur. 1912r.) instruktor Chorągwii Wielkopolskiej, harcmistrz. Trzeci Naczelnik Szarych Szeregów, który objął tę funkcję 3 X 1944 r. i sprawował ją do momentu rozwiązania organizacji w dniu 18 I 1945 r.

    Celem działalności „Szarych Szeregów” pozostawało, jak w przedwojennym ZHP, wychowanie, bo przecież on jest istotą harcerstwa. Przez walkę, bo toczona w różnych formach i przejawach była nakazem chwili i najważniejszą patriotyczną powinnością. Dlatego Przyrzeczenie Harcerskie: „Mam szczerą wolę całym życiem pełnić służbę Bogu i Polsce, nieść chętną pomoc bliźnim, być posłusznym Prawu Harcerskiemu”, zostało uzupełnione ślubowaniem: „Ślubuję na twoje ręce pełnić służbę w Szarych Szeregach, tajemnic organizacyjnych dochować, do rozkazów służbowych się stosować, nie cofnąć się przed ofiarą życia”.

    Z czasem owa zasada – wychowania przez walkę – przerodziła się w rozwinięty, całościowy program pt.: „Dziś – Jutro – Pojutrze”:
    • „Dziś” – to czas konspiracji, zadania bieżącej walki
    • „Jutro” – to przygotowanie do – jak to wówczas nazywano – „przełomu” czyli walki w zbrojnym powstaniu
    • „Pojutrze” – to przygotowanie do równie trudnego jak walka, czasu powojennego, do odbudowy Polski. Stąd szkolenie kadry instruktorskiej na kursach drużynowych, kursach podharcmistrzowskich zwanych „szkołą za lasem”, kursach harcmistrzowskich noszących nazwę „kursy charyzmatyczne”, stąd również koła samokształceniowe i tajne nauczanie.

    ZHP w konspiracji podzielono na trzy piony:
    • „Zawisza” – chłopcy w wieku 12-14 lat, (początkowo występował pod kryptonimem „HJ” – Harcerstwo Juniorów) włączeni do Wojskowej Służby Pomocniczej AK, brali udział w akcjach Małego Sabotażu, organizowali łączność i Harcerską Pocztę Polową w okresie Powstania Warszawskiego.
    • „Bojowe Szkoły” – chłopcy w wieku 15-17 lat, pełnili oni służbę w Małym Sabotażu, uczestniczyli w akcji „WISS” („Wywiad – Informacja Szarych Szeregów”), w Powstaniu Warszawskim walczyli w Śródmieściu jako kompania, a w innych dzielnicach jako plutony piechoty.
    • „Grupy Szturmowe” – najstarsi, powyżej 17 roku życia, podporządkowani Kierownictwu Dywersji AK („Kedyw”) pełnili służbę jako żołnierze dywersji. Do ich zadań należało wysadzanie mostów kolejowych, pociągów, odbijanie więźniów, likwidacja funkcjonariuszy aparatu terroru, walka w oddziałach partyzanckich, odegrali oni również kluczową rolę w Powstaniu Warszawskim.

    Łącznie męskie „Szare Szeregi” w okupowanym kraju, w połowie 1944 r. liczyły 8500 członków, żeńskie natomiast „Bądź Gotów” – 7900 członkiń.

Krakowskie Szare Szeregi

(z opracowania „Krakowskie Szare Szeregi”)
    Dopiero w styczniu 1940 roku przybył do Krakowa Naczelnik Szarych Szeregów hm Florian Marciniak „Szary”, aby po skontaktowaniu się z dobrze znanym Stanisławem Rączkowskim namawiać go do zainicjowania pracy Szarych Szeregów na tutejszym terenie. „Stach” mógł z dużą satysfakcją tegoż jeszcze popołudnia na zebraniu, przedstawić Naczelnikowi – występującemu oficjalnie jako wizytator GK – już działającą Krakowską Komendę Chorągwi i jej komendanta. Na tym zebraniu dowiedziano się po raz pierwszy o kryptonimie „Szare Szeregi”. Chorągiew Krakowska formalnie podporządkowała się Naczelnikowi, który stwierdził – po zapoznaniu się z działalnością – że ta Chorągiew jest pierwszą w Kraju tak dobrze zorganizowaną. To spotkanie doprowadziło też do nawiązania kontaktów z lokalną Komendą Walki Zbrojnej, utrzymywanych przez kapitana „Jasia” z ZWZ.

    Na wiosnę 1941 r. dochodzi do pierwszych większych aresztowań wśród krakowskich harcerzy ( Marian Felger – ?, hm Marceli Matuszyński, Jerzy Langman, Kazimierz Sostak i inni ). Dnia 24 kwietnia w miejscu pracy aresztowano drugiego Komendanta Chorągwi Seweryna Udzielę „Jusa”. Funkcję komendanta pełnił przez 10 miesięcy. Wywieziony do Obozu Koncentracyjnego w Oświęcimiu zmarł 7 października 1941 roku.

    Dnia 4 marca 1942 roku z mieszkania przy ul. Garncarskiej 6 aresztowano Stanisława Okonia. Wysłany do Obozu Oświęcimskiego wkrótce zmarł ( przed 15 września 1942 r. ). Dla Niemców pozostał do końca „Okuliczem” i nie był rozpoznany jako Okoń. Funkcję Komendanta Chorągwi pełnił przez 7 miesięcy.

    Każde aresztowanie harcerzy a szczególnie aresztowania Komendantów Chorągwi rwały ciągłość pracy. Najpierw należało zawiesić działalność, przerwać na pewien czas kontakty, przeczekać fazę represji niemieckich. Łączyło się to z potrzebą zmiany miejsca zamieszkania, niekiedy wyjazdu z Krakowa. Nadchodziły refleksje i domysły – trafne lub nietrafne – skąd przyszło zagrożenie. Po kilku tygodniach zwykle rozkręcano działalność. Okazywało się, że pewne grupy gubiły się i czasem już do końca wojny nie nawiązywano z nimi kontaktu.

    W listopadzie 1942 roku aresztowano Ignacego Fika, brata Eugeniusza. Spowodowało to, że „Osk” musiał się ukrywać i czasowo zamieszkał pod Krakowem. Taka sytuacja utrudniała pracę Komendy Chorągwi i dlatego Eugeniusz Fik meldując o tym prosił GK o zwolnienie z funkcji. Nastąpiło to dopiero po kilku miesiącach w marcu 1943 roku. Tak więc hm Eugeniusz Fik „Osk” zakończył swą karierę Komendanta Chorągwi formalnie po 12 miesiącach, praktycznie wcześniej gdy musiał Kraków opuścić.

    Na piątego Komendanta Chorągwi w Krakowie powołano druha hm Edwarda Heila „Jerzego”. Przechodząc do pracy w Szarych Szeregach pozostał on na tymczasowej funkcji zastępcy szefa Biura Informacji i Propagandy BIP przy Komendzie Okręgu AK w Krakowie. Najdłuższa, bo 14-miesięczna kadencja „Jerzego” doprowadziła do największego rozkwitu działalności. Przypadła ona w okresie, kiedy od końca 1942 roku GK wprowadziła reorganizację z podziałem na „Zawiszę”, „Bojowe Szkoły” i „Grupy Szturmowe”. Na komendanta „Zawiszy” w Krakowie powołał phm Kazimierza Lisińskiego „Liska”.

    W marcu 1943 roku utworzono harcerską kompanię „Bartek”, której pierwszym dowódcą został por. Tomczyk „Graba”. Po paru miesiącach – w sierpniu – funkcję dowódcy przejął por. Alfred Łaskawski „Jastrzębiec”, dotychczasowy zastępca „Graby”. Kompania składała się z trzech plutonów „Danuta”, „Ewa” i „Felicja”. Kompania wchodziła w skład batalionu ochrony sztabu Okręgo AK ( zgrupowanie „Wawel” ). Dowódcą batalionu był mjr. Franciszek Lang „Lampart”.

    W planach „Jerzego” było utworzenie jeszcze dwóch kompanii harcerskich: „Maciek” i „Wojtek”. Dziś brak danych, aby ocenić jak daleko zostały zaawansowane te projekty. Plutony „Alicja”, „Barbara” i „Cecylia” miały tworzyć kompanię „Maciek”.

    Dramatyczne były losy plutonu „Alicja”, często nazywanym plutonem podgórskim, gdyż większość jego członków zamieszkiwała lewobrzeżną dzielnicę Krakowa. W początkach września 1943 roku w plutonie zaczęły się aresztowania i trwały do kwietnia 1944 roku. Największe nasilenie aresztowań miało miejsce w październiku i listopadzie 1943 roku. Ujęto prawie wszystkich chłopców i dwie dziewczyny. Do tak tragicznego losu plutonu przyczynił się w poważnej mierze jeden z jego członków Sławomir Mądrala ps. „Pirat”, który po aresztowaniu go razem z innymi kolegami, przyjął współpracę z Gestapo i wydawał w ich ręce swoich kolegów i przyjaciół. W egzekucjach ulicznych, więzieniach i obozach koncentracyjnych straciło życie ponad czterdziestu chłopców i jedna dziewczyna. Zdrajca Sławomir Mądrala został zastrzelony z wyroku Sądu Polski Podziemnej w dniu 31 III 1944 roku.

    „Prawie wszyscy członkowie plutonu zginęli, oddając swe młoda życie za wolność Ojczyzny, wierni ideałom harcerskim, na których się wychowali. Nie znany jest drugi tak tragiczny wypadek, aby cały oddział wyginął choćby w bezpośredniej walce z wrogiem. Tragiczniejsze jest jednak to, że ten nadzwyczaj ofiarny oddział młodych chłopców i dziewcząt Szarych Szeregów został zupełnie zapomniany. Nie został w żaden sposób upamiętniony. Starsze pokolenie, wśród którego żyli, walczyli i gineli młodzi patrioci – harcerze, niewiele można powiedzieć na ich temat. Obecne pokolenie nie wie o nich nic. Młodzież harcerska nawet w samym Podgórzu nie ma możliwości z ich dziejów czerpania wzorów jak żyć, pracować, cierpieć, a gdy zajdzie tego potrzeba, oddać swe życie dla Ojczyzny. I to jest najsmutniejsze”. Tyle relacji, oficera Kedywu mgr Czesława Skrobeckiego – który choć sam nigdy nie był harcerzem – napisał historię tego plutonu.

    Pluton „Barbara” organizował, a następnie dowodził nim kpr. pchor. Jerzy Kielski ps. „Nik”. Aresztowany wiosną, figuruje pod nr 112 na liście skazanych na karę śmierci z dnia 6 kwietnia 1944 roku. Na tej samej liście po nr 13 znajduje się jego brat Tadeusz Kielski „Tad”, też z Szarych Szeregów. Do kadry tego plutonu należał kpr. pchor. Władysław Wiśniak „Mik”. Pluton ten przewidywany był do dyspozycji komendanta chorągwi „Jerzego”. Dalsze losy plutonu „Barbara” nie są znane.

    Dowódcą plutonu „Cecylia” był kpr. pchr. Franciszek Baraniuk „Franek” „Szulcu” – prawdopodobnie będący w tym czasie zastępcą komendanta chorągwi do spraw wojskowych. Aresztowany we wrześniu 1943 roku został skazany na karę śmierci 28 X 1943 roku. Zginął w egzekucji publicznej przy ul. Szerokiej. Losy plutonu „Cecylia” również nie są znane.

    Tak więc kompania „Maciek”, która miała osiągnąć gotowość organizacyjną na jesieni 1943 roku – do marca 1944 roku – uległa całkowitemu rozbiciu.

    W zamiarze krakowskiego „Ula” leżało tworzenie trzeciej kompanii o kryptonimie „Wojtek”. Kompania ta miała powstać ze starszej młodzieży harcerskiej z szeregów „Zawiszy” oraz nadwyżek osobowych kompanii „Bartek” i „Maciek” – np. 60 ludzi z przewidzianym na dowódcę plutonu kpr.pchor. NN „Panterą”. Prawdopodobnie do kadry tej kompanii przewidziani byli kpr. pchor. Adam Kania „Akant”, kpt. pchor. Edward Więcek „Żmija”. Kompania „Wojtek” miała być zorganizowana do końca grudnia 1943 roku. Na przeszkodzie tego zamierzenia stanęły jesienne aresztowania.

    Tak więc zamiast planowanego batalionu harcerskiego o kryptonimie „Wawel”, kompania „Bartek” weszła w skład batalionu ochrony sztabu Okręgu AK w Krakowie. Dowódcą batalionu był początkowo Karol Piskorz ps. „Ścigaj”, a następnie Franciszek Lang „Lampart”.